به گزارش روابط عمومی دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران؛ جلسه دفاع رساله دکتر رستگاری دانشجوی دوره دکتری تخصصی رشته مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، 12 آذر ماه در سالن کنفرانس مرکز تحقیقات مدیریت بیمارستانی برگزار شد.

استاد راهنمای رساله دکتر رستگاری دکتر احمد احمدی، استاد مشاور دکتر حسن گرجی، اساتید داور داخل دکتر عسگر آقایی، دکتر سودابه وطن‌خواه، اساتید داور خارج دکتر محمد محبوبی و دکتر مصطفی قربانی بودند.

چکیده رساله دکتر رستگاری با عنوان

ارائه مدل اعتباربخشی مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی ایران

مقدمه: مراکز خدمات جامع سلامت تحت نظر معاونت بهداشتی دانشگاه‌های علوم پزشکی، وظیفه ارائه خدمات بهداشتی و درمانی اولیه در شهرها و روستاهای ایران را بر عهده‌دارند. یکی از معیارهای دستیابی به استانداردهای از قبل تعیین‌شده برای سازمان‌های سلامت، اعتباربخشی است. با توجه به نتایج موفق اعتباربخشی خدمات بهداشتی در کشورهای توسعه‌یافته و همسایگان ایران؛ مطالعه‌ای باهدف ارائه مدل اعتباربخشی مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستای ایران طراحی‌ شد.

روش پژوهش: این مطالعه یک مطالعه ترکیبی(کمی- کیفی) است که در پنج مرحله انجام شد. در مرحله اول برای شناسایی مولفه‌های مدلهای اعتباربخشی خدمات مراقبت‌های بهداشتی اولیه در جهان یک مطالعه مرور نظام‌مند، انجام شد. برای شناسایی نقاط قوت و ضعف ارائه خدمات مراقبتهای بهداشتی اولیه در مراکز خدمات جامع سلامت مطالعه‌ای کیفی با 21 مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و تحلیل داده‌ها به روش تحلیل محتوایی با استفاده از نسخه 10 نرم‌افزار MAXQDA انجام شد. سپس در مرحله سوم یک مطالعه مرور تطبیقی  برای شناسایی ابعاد مدلهای اعتباربخشی مراقبتهای اولیه بهداشتی در کشورهای پیشگام با جست‌وجو در پایگاه‌های اطلاعاتی انجام شد. سپس با استفاده از یافته‌های حاصل از مراحل قبل و نشست خبرگان با نه صاحبنظر، مدل اولیه طراحی شد. در انتها طی یک مرحله دلفی ( 25 نفر) مدل اولیه اعتبارسنجی و مدل نهایی اعتباربخشی مراکز خدمات جامع سلامت شهری وروستایی ارائه شد.

یافته‌ها: در مرحله اول براساس داده های حاصل از مقالات مطالعه مرور منظم، پس از ارزیابی کیفی، 10 مطالعه وارد تحلیل شدند و پس از تحلیل داده‌ها در مجموع یافته‌های این مطالعه در 4 مضمون اصلی: تولیت، تولید منابع، تامین مالی و ارائه خدمت و 12 مضمون فرعی: سیاست‌گذاری، رهبری بین‌بخشی، نظارت و ارزشیابی، منابع انسانی، تجهیزات و دارو، مدیریت اطلاعات، جمع‌آوری، انباشت، تخصیص و توزیع، ظرفیت ارائه خدمات، دسترسی و کیفیت خدمات، طبق کارکردهای نظام سلامت دسته‌بندی شد.

نتایج حاصل از مرحله دوم که بصورت کیفی و براساس مصاحبه بدست آمد در مجموع 21 نفر در مصاحبه شرکت کردند که در چهار گروه شامل سیاستگذاران (4 نفر)، اجرایی و نظارتی (8 نفر)، دانشگاهی (5 نفر) و ارائه‌دهندگان خدمت (4 نفر) بودند.  نقاط قوت و ضعف در 72 کدنهایی شناسایی شدند و چهار مضمون اصلی تولیت، تولید منابع، تامین مالی و ارائه خدمت براساس کارکردهای نظام سلامت و 11 مضمون فرعی حاکمیت درون‌بخشی، رهبری بین بخشی، سیاستگذاری، منابع انسانی، منابع فیزیکی، جمع‌آوری، مصرف، تخصیص و توزیع، دسترسی، کیفیت خدمت و ظرفیت ارائه خدمات دسته بندی شدند. بطور کلی نقاط ضعفی مانند کمبود بازدید و پایشها، عدم ارتباط سامانه‌ها با یکدیگر، نبود برنامه مدون و مشخص در ارزیابی ها، تعدد مراکز تصمیم گیر، تحریمها و... و همچنین نقاط قوتی همچون تربیت نیروی متخصص و توانمند، وجود سامانه یکپارچه، حمایت خیرین، بسته‌های جدید خدمات، دسترسی مناسب و... شناسایی گردید.

یافته‌های مرحله سوم مطالعه براساس مطالعه تطبیقی می‌باشد که در نهایت مدلهای اعتباربخشی هفت کشور کانادا، استرالیا، انگلستان، مصر، لبنان، قطر و عربستان سعودی مورد مقایسه قرار گرفت. در خصوص شاخص سلامت و نظام سلامت استرالیا با رتبه 21بهترین و مصر با رتبه 107 بدترین رتبه را دارد. کشورهای استرالیا، کانادا و بریتانیا با توجه به پیشتازی در حوزه اعتباربخشی، به صورت راسا اقدام به طراحی الگو کرده‌اند، اما کشورهای اردن، لبنان و عربستان با الهام از الگوی اعتباربخشی کانادا مدلهای اعتباربخشی را بنا نهاده‌اند. اکثر کشورهای پیشرو در اعتباربخشی مراقبتهای بهداشتی اولیه از الگوی تلفیقی که شامل استانداردهای عملکردی و بخشی بودند استفاده کرده‌اند.

در مرحله چهارم با استفاده از نتایج مراحل قبل ابعاد مدل و استانداردهای اعتباربخشی مراکز خدمات جامع سلامت تدوین و برای بررسی توسط پانل خبرگان آماده گردید. در نهایت مدلی تلفیقی شامل دو قسمت عملکردی و بخشی بدست آمد. قسمت عملکردی مدل شامل سه بعد اصلی و 11 بعد فرعی با 27 استاندارد و 97 سنجه گردید و قسمت بخشی مدل شامل سه بعد اصلی و 12 بعد فرعی با 118 استاندارد و 709 سنجه گردید. در مرحله پنجم ابعاد مدل اولیه اعتباربخشی مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستای با حضور 25 نفر از صاحب‌نظران مورد تایید نهایی قرار گرفت.

نتیجه‌گیری: اهمیت کیفیت در مراقبت‌های اولیه بهداشتی به ویژه پس از شیوع کووید-19 بیش از پیش احساس می‌شود. برای بهبود کیفیت و کارایی این خدمات، تدوین یک الگوی جامع اعتباربخشی ضروری است. الگوی پیشنهادی با در نظر گرفتن چالش‌های موجود در نظام سلامت ایران، می‌تواند به عنوان ابزاری برای ارتقای کیفیت خدمات در کوتاه‌مدت و بلندمدت مورد استفاده قرار گیرد. موفقیت این الگو نیازمند وجود اراده سیاسی، حمایت مقامات، یک سازمان اعتباربخشی مستقل و تامین منابع مالی پایدار است. با اجرای این الگو، می‌توان به کاهش هزینه‌های درمانی، ارتقای سلامت جامعه و رضایت‌مندی مردم دست یافت.

کلیدواژه‌ها: اعتباربخشی، مراقبتهای بهداشتی اولیه، مرکز خدمات جامع سلامت، کیفیت، ایران