•  شب قدر، شب شکرگزارى و تشکر از خداوند است. زیرا مهم‏ترین نعمت خداوند بر بشر، یعنى قرآن نازل شده است. «انّا انزلناه فى لیلة القدر»
• ظرف و مظروف باید متناسب باشند. بهترین کتاب در بهترین شب بر بهترین انسان‏ها نازل مى‏شود. «انّا انزلناه فى لیلة القدر»

توضیحات

• مقام و منزلت. چنانکه مى‏فرماید: «و ما قدروا اللّه حقّ قدره» آن گونه که باید، مقام و منزلت الهى را نشناختند.
• تقدیر و سرنوشت. چنانکه مى‏فرماید: «جئت على قدر یا موسى» اى موسى تو بنا بر تقدیر (الهى به این مکان مقدّس) آمده‏اى.
• تنگى و سختى. چنانکه مى‏فرماید: «و من قدر علیه رزقه...» کسى که رزق و روزى بر او تنگ و سخت شود...
• دو معناى اول در مورد «لیلة القدر» مناسب است، زیرا شب قدر، هم شب با منزلتى است و هم شب تقدیر و سرنوشت است.
• هستى، حساب و کتاب و قدر و اندازه دارد. «و اِن مِن شى‏ء الاّ عندنا خزائنه و ما ننزّله الاّ بقدر معلوم» هیچ چیز نیست مگر آنکه خزانه آن نزد ماست و جز به مقدار تعیین شده فرو نمی‌‏فرستیم. حتّى مقدار نزول باران از آسمان حساب شده است. «و انزلنا من السماء ماء بقدر» نه تنها باران، بلکه هر چیز نزد او اندازه دارد. «و کلّ شى‏ء عنده بمقدار» چنانکه خورشید و ماه، از نظر حجم و وزن و حرکت و مدار آن حساب و کتاب دقیق دارد. «و الشمس و القمر بحسبان»
• خداوند در شب قدر، امور یک سال را تقدیر مى‏کند، چنانکه قرآن در جایى دیگر مى‏فرماید: «فیها یفرق کلّ امر حکیم» در آن شب، هر امر مهمّى، تعیین و تقدیر مى‏شود. بنابراین، شب قدر منحصر به شب نزول قرآن و عصر پیامبر نیست، بلکه در هر رمضان، شب قدرى هست که امور سال آینده تا شب قدر بعدى، اندازه‏گیرى و مقدّر مى‏شود.

• خداوند براى اهداى تورات، حضرت موسى را به مناجات شبانه فراخواند: «اربعین لیلة»
• قرآن، زمان مناسب براى استغفار را، هنگام سحر مى‏داند: «و بالاسحار هم یستغفرون»
• عروج پیامبر به آسمان، به هنگام شب بود. «اسرى بعبده لیلاً من المسجد الحرام»
• پیامبر مأمور بود که مناجات و عبادات شبانه داشته باشد. «و من الّیل فتهجّد به نافلة لک»، «قم الّیل الاّ قلیلا»
• خداوند از عابدان در شب ستایش مى‏کند. «یتلون ایات اللّه اناء الّیل» و به تسبیح در شب سفارش مى‏کند. «فسبّحه لیلا طویلا»
• خداوند در قرآن، به زمان طلوع فجر و هنگام عصر یک بار سوگند یاد کرده است ولى به هنگام سحر سه بار. «و الّیل اذا عسعس» «و الّیل اذ ادبر»، «و الّیل اذا یسر»
• طول شب قدر، یک شب کامل کره زمین است که ۲۴ ساعت مى ‏شود، نه آنکه مخصوصِ مکان خاصّى همچون مکّه و آن هم به میزان ۸ ساعت شب آن منطقه باشد. چنانکه مراد از روز عید فطر، یک روز کامل کره زمین است که شامل همه نقاط و مناطق مى‏ شود.
• تقارن شب تقدیر بشر با شب نزول قرآن، شاید رمز آن باشد که سرنوشت بشر، وابسته به قرآن است. اگر پیرو قرآن باشد، سعادت و رستگارى و اگر دور از قرآن باشد، شقاوت و بدبختى براى او رقم مى‏ خورد.
• ابوذر مى ‏گوید: به رسول خدا عرضه داشتم آیا شب قدر در عهد انبیا بوده و امر بر آنان نازل مى ‏شده و پس از آنکه از دنیا مى ‏رفتند، نزول امر در آن شب تعطیل مى ‏شده است؟ حضرت فرمودند: شب قدر تا قیامت هست.
• شاید رمز اینکه شب قدر مخفى است، آن باشد که مردم شب‏هاى متعدّد را به عبادت بپردازند، کسانى که یک شبِ آنرا درک کردند مغرور نشوند و کسانى که آنرا درک نکردند، از باقى شب‏ها مأیوس نشوند.
• در روایات آمده است: «العمل الصالح فیها خیر من العمل فى الف شهر لیس فیها لیلة القدر» کار نیک در شب قدر، بهتر از کار نیک در هزار ماه بدون شب قدر است.

• براى امور مقدّس، زمان مقدّس انتخاب کنید. «لیلة القدر خیر من الف شهر»
• زمان‏ها یکسان نیست، بعضى زمان‏ها بر بعضى دیگر برترى دارد. «لیلة القدر خیر من الف شهر»

• روحى که منشأ تمایلات و شهوات است.
• روحى که منشأ قدرت و حرکات است. این دو روح، مشترک میان انسان و حیوان است.
• روحى که منشأ اختیار و اندیشه است، که این روح مختص انسان است.
• روحى که عقل محض است و جوهر وجودى فرشتگان را تشکیل مى‏دهد.
• روحى که برتر از فرشتگان است و شب قدر همراه آنان به زمین نازل مى‏شود.
• در روایات آمده است که با منکران امامت، با سوره قدر احتجاج کنید. زیرا بر اساس این سوره، فرشتگان هر سال در شب قدر نازل مى‏شوند. در زمان حیات پیامبر بر وجود شریف حضرتش وارد مى‏شدند. پس از آن حضرت بر چه کسانى نازل مى‏شوند؟

• برخى فرشتگان براى حفاظت گماشته شده‏اند. «انّ علیکم لحافظین»
• بعضى فرشتگان با اولیاء الهى گفتگو دارند. با زکریا سخن گفتند و او را به فرزندى به نام یحیى بشارت دادند «نادته الملائکة» و همین فرشتگان با حضرت مریم گفتگو کردند. «اذ قالت الملائکة یا مریم»
• در مواردى، سخن از امداد فرشتگان به رزمندگان در جبهه‏ هاى جنگ به میان آمده است. چنانکه در جنگ بدر، خداوند سه هزار فرشته را به یارى مسلمانان فرستاد. «یمدّکم ربّکم بثلاثة ءالاف من الملائکة»
• برخى فرشتگان مسئول گرفتن جان مردم هستند. «یتوفّیکم ملک الموت» و دسته‏اى دیگر، مسئول امور عرش. «یحمل عرش ربّک»
• از امتیازات فرشتگان، عبادت دائمى و خستگى‏ناپذیر آنهاست که قرآن مى‏فرماید: «و من عنده لایستکبرون عن عبادته و لا یستحسرون» ، «یسبحون الیل و النهار لایفترون»
• از وظایف دیگر فرشتگان، دعا و استغفار براى مؤمنین «یستغفرون لمن فى الارض» و صلوات بر پیامبر اسلام است. «انّ اللّه و ملائکته یصلّون على النّبى»
• فرشتگان درجاتى دارند و همه در یک سطح و مقام نیستند. «ما منّا الا له مقام معلوم» خداوند، همان گونه که بعضى از انبیا را بر برخى دیگر برترى داده، از میان فرشتگان نیز بعضى را برگزیده است. «اللّه یصطفى من الملائکة»
• قدرت تمام فرشتگان یکسان نیست و ظرفیّت‏هاى متفاوتى دارند. «اولى اجنحة مثنى و ثلث و رباع»(۸۰) بعضى فرمانبرند و بعضى فرمانده، ولى همه معصوم و امین. «مطاع ثَمَّ امین»
• ایمان به همه فرشتگان لازم است، «کلّ آمن باللّه و ملائکته» و انکار آنان در کنار انکار خداوند آمده است. «و من یکفر باللّه و ملائکته»
• فرشتگان، لشگر الهى هستند و تعدادشان را جز خداوند هیچ‏کس نمى‏داند. «و ما یعلم جنود ربّک الاّ هو» و اگر گاهى سخن از تعداد به ظاهر اندک آنان است، نظیر آیه «علیها تسعة عشر» که مى‏فرماید: مأموران دوزخ نوزده نفرند، دلایل دیگرى دارد، نه آنکه به خاطر نداشتن نیرو باشد.
• فرشتگان، اطاعت مطلق از خداوند دارند و هر چه را مأمور شوند انجام مى‏دهند و هرگز نافرمانى ندارند. «لایعصون اللّه ما امرهم و یفعلون ما یؤمرون»
• آنان بر فرمان خداوند پیشى نمى‏گیرند و فقط فرمان او را عمل مى‏کنند. «لایسبقونه بالقول و هم بامره یعملون»
• اطاعت آنان آگاهانه و بر اساس تقواى الهى است و در اطاعت، کار خاصّى را گزینش نمى‏کنند، بلکه هر کارى که به آنان محوّل شود انجام مى‏دهند. «یخافون ربهم من فوقهم و یفعلون ما یؤمرون»
• پیامبر اسلام فرمود: آفرینش فرشتگان، همه از نور است. «انّ اللّه عزّ و جلّ خلق الملائکة من النور» و خداوند هیچ موجودى را به اندازه فرشتگان نیافریده است. «ما من شى‏ء مما خلق اللّه اکثر من الملائکة»
• امام صادق‏ (ع) فرمود: فرشتگان، اهل خوردن و آشامیدن و آمیزش جنسى نیستند. «انّ الملائکة لا یأکلون و لا یشربون و لاینکحون»

• شب قدر، شب سلامت فکر و روح آدمى و تعالى به سوى خداوندِ سلام است. «سلام هى حتّى مطلع الفجر»
• شب قدر، شب رحمت است و مى‏توان با توبه، الطاف خداوند را به خود جلب کرد. «سلام هى حتّى مطلع الفجر»
• تقدیر امور از سوى خداوند، بر اساس سعادت بشر است، مگر آنکه او خود جز این بخواهد. «سلام هى حتّى مطلع الفجر»

---

ویدئوی تفسیر سوره قدر