به گزارش روابط عمومی دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران؛ جلسه دفاع رساله دکتر محمدخانی دانشجوی دوره دکتری رشته اقتصاد سلامت، 28 بهمن در سالن کنفرانس شهید جامه بزرگ برگزار شد.

استاد راهنمای رساله وی دکتر محمد هادیان، استاد مشاور دکتر آذین نحوی‌جو، اساتید داور داخل دکتر وحید علی‌پور، دکتر اکرم اکبری، اساتید داور خارج دکتر سارا امامقلی‌پور و دکتر علی‌اکبر فضائلی بودند.

چکیده رساله دکتر محمدخانی با عنوان
بهینه سازی اقتصادی تصمیمات غربالگری سرطان پروستات در ایران: مقایسه دیدگاه نظام سلامت و بیمار

مقدمه: غربالگری مبتنی بر آنتی ژن اختصاصی پروستات مزایا و معایب مختلفی را برای کشف سرطان پروستات دارد. تحقیقات گستردهای در زمینه تعیین پروتکلهای موثری که بتوانند پیامدهای نامطلوب این نوع از غربالگری را کاهش داده و همزمان منافع آن را حفظ کنند، انجام شده است. غربالگری سرطان پروستات در سنین بالا توسط بسیاری از دستورالعملها مورد تردید قرار گرفته است و پیشنهاداتی برای توقف آن نیز ارائه شده است زیرا در سنین بالا مرگ و میر به سایر علل بیشتر از خطر مرگ بر اثر سرطان پروستات است. عوامل فردی مختلفی از جمله ریسک سرطان پروستات برای هر فرد، کیفیت زندگی و وجود بیماریهای زمینهای انجام غربالگری این نوع از سرطان را بیش از پیش با چالش روبرو میکند و لزوم توجه به عوامل فردی را در این غربالگری نمایان میسازد.

هدف: هدف از انجام این مطالعه ارائه یک مدل فرایند تصمیم مارکف با مشاهدهپذیری جزئی برای تصمیمات غربالگری مبتنی بر انتیژن اختصاصی پروستات برای کشف سرطان پروستات بوده است. این مدل یک سیاست حداکثر سازی منافع و سن توقف بهینه غربالگری را از دودیدگاه بیمار و نظام سلامت در ایران ارائه میکند.

روش پژوهش: این مطالعه ترکیبی از مطالعات کیفی و کمی بوده است . برای رسیدن به هر کدام از اهداف پژوهش با استفاده از مرور مطالعات به صورت نظام مند و مرور جامع و یا استفاده از نظر متخصصین اطلاعات جمع آوری گردید. در مرحله اول با استفاده از مرورهای نظام‌مند فواصل غربالگری، سن شروع غربالگری، ساختار پیشرفت بیماری و سایر عناصر مدل شناسایی و بر اساس آنها مدل ساخته شد. برای محاسبه هزینه‌ها از مطالعات گذشته استفاده شد. دوره زمانی مرور نظام‌مند اول از جولای 2000 تا مارچ 2021 و برای مرور نظام‌مند دوم از جولای 2000 تا نوامبر 2021 بود. در مرحله دوم یک مدل برای تخمین سن توقف بهینه و بررسی اثرات احتمال وقوع سرطان پروستات و کیفیت زندگی بر اساس معادلات بلمن چیده شد. در مرحله بعد مدل فرایند تصمیم مارکف با مشاهده‌پذیری جزئی ساخته شد و سیاست بهینه بر اساس آن ارائه شد. نهایتا یک تحلیل حساسیت یکطرفه بر روی هر دو مدل برای یافتن تاثیرگذارترین متغیرها انجام شد. در این پژوهش داده‌های هزینه‌های مستقیم پزشکی و غیرپزشکی درنظر گرفته شد. دادههای متغیر هزینه برای سال 1397 گردآوری شد. برای تخمین مدل از نرم افزارهایPython 3.7. و MapleSoft 2019  استفاده شد.

یافته‌ها: هزینه‌های مستقیم پزشکی درصد بیشتری از کل هزینه‌ها را به خود اختصاص دادند. هزینه‌های مربوط به شیمی درمانی و رادیوتراپی بیشترین سهم را در هزینه‌های مستقیم پزشکی داشتند. سن توقف بهینه به ترتیب 70 و 68 از دیدگاه بیمار و نظام سلامت بودند. سن توقف یک تابع فزاینده نسبت به احتمال وقوع سرطان پروستات و کیفیت زندگی بود. برای مردان با احتمال سرطان زیر 0.2 غربالگری توصیه نمی‌شود. غربالگری همچنین برای مردان با احتمال سرطان زیر 0.05 نباید شروع شود. آستانه ارجاع بیمار برای بیوپسی پروستات یک تابع فزاینده نسبت به سن بود. منافع سیاست بهینه از دیدگاه بیمار بر حسب QALY به ترتیب 10.85 ، 11.05 و 11.33 برای فواصل سالانه، دوسالانه و چهارسالانه است. از دیدگاه نظام سلامت این منافع برابر 10.84، 11.02  و 11.15 QALY برای فواصل سالانه، دوسالانه و چهارسالانه است.

نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که پیامدهای فرآیند غربالگری سرطان پروستات شامل سن توقف، شروع غربالگری، منافع غربالگری سرطان پروستات و شرایط لازم ارجاع مردان برای بیوپسی و درمان سرطان تحت تاثیر فاکتورهای شخصی است. در واقع این مدل غربالگری مبتنی بر فرد را توصیه می‌کند و باید غربالگری قبل از 70 سالگی متوقف شود.